TÜRK-İRAN MİTOLOJİ VE İNANIŞLARINDA DÜALİST VARLIK ANLAYIŞI

Authors : Murat Sultan ÖZKAN

Pages : 217-236

Doi:10.31455/asya.1187461

View : 8 | Download : 13

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Göktürk yazıtlarında yer, gök ve insanın Gök Tanrı tarafından yaratıldığı ima edilmektedir. Yazıtlarda tanrıça Umay’a ve kutsal yer-sulara da yer verilmekte, onlardan da yardım istendiği belirtilmektedir. Türk mitolojisinde evrenin doğumu ve insanın yaratılışı açıklanmaktadır. Bazı mitolojik derlemelerde tanrıların doğumuna da yer verilmektedir. Mitolojik anlatılardaki evren tasavvuru Oğuz Kağan destanındaki anlatılarla da örtüşmektedir. Türklere göre tanrılar ve ilk maddi unsurlar öncesizdir. Bu öncesiz unsurlar su, toprak, kaya ve tohumlar olarak belirtilmektedir. Gök Tanrı, bu öncesiz unsurları kullanarak evrende iyi olanları ve kötülüğün temsilcisi Erlik’i yaratmıştır. Kötülüğün kaynağı ve yaratıcısı ise Erlik’tir. Türk mitolojisine göre her varlık tinsel ve maddi unsurlardan oluştuğu gibi insan da ruh ve bedenden müteşekkil bir varlıktır. Zerdüştlüğün varlık anlayışı Türk varlık anlayışıyla paralellik taşımaktadır. Zerdüştlükte varlıklar önce tinsel olarak yaratılmış daha sonraki devirlerde maddi olarak yaratılmışlardır. Türk ve İran varlık anlayışında hem ontolojik hem de etik düalite vardır. Zerdüştlükte iyi olan şeyleri yaratıcı Ahuramazda, kötülüğün kaynağı ve yaratıcısı ise Ehrimen’dir. Böylece iki düşünce sisteminde de kötülüğün kaynağı negatif güçler olduğundan kötülük problemi de ortadan kalkmaktadır. Yaratıcı güçlerin düalist olmasının yanında evrende de bir düalitenin olduğu belirtilmektedir. Var olan her şey soyut olan tinsellik ve somut olan maddenin birlikteliğiyle var olmaktadır. Bu düalite insan için de geçerlidir ve insan da ruh ve bedenden müteşekkil bir varlıktır.
Keywords : Tanrı, Varlık, Töz, Düalite, İyilik, Kötülük