Fikirsel ve Normatif Bölgeselleşme: ASEAN Örneği

Authors : Nilay TUNÇARSLAN

Pages : 38-52

Doi:10.14782/ipsus.594401

View : 16 | Download : 4

Publication Date : 2019-07-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Bölgesinde istikrarın sağlanması, ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarda işbirliklerinin geliştirilmesi hedefiyle kurulan ASEAN, kendine özgü bir bölgeselleşme biçimi olarak değerlendirilmektedir. Özellikle 1997 Asya Krizi’nden sonra ekonomik karşılıklı bağımlılıkların güçlendirilmesine önem veren bölge ülkeleri iktisadi entegrasyonun yanında normatif ve fikirsel bütünleşme faaliyetlerini arttırmışlardır. Hem bölgenin oluşumunda hem de faaliyetlerin sürdürülmesinde bağımsızlık, müdahalesizlik, egemenliğe saygı, kültür ve tarihe yapılan vurgu ortak normları oluşturmakta, örgütün uluslararası zirve ve platformlarda izlediği politikalar normatif ve fikirsel bölgeselleşmesinin tamamlayıcısı olarak görülebilmektedir. Koloni geçmişleri bulunan ülkelerin oluşturduğu ASEAN’ın bölgeselleşmesinin bir motivasyonunu da Karl Deutsch’un benzer değerleri paylaşan ülkelerin meydana getirebileceği ve “güvenlik toplumları” olarak kavramsallaştırılan tehditlere karşı ortak hareket etme düşüncesi oluşturmaktadır. Farklılıklarının bulunmasıyla beraber birçok ortak norma da sahip Güneydoğu Asya ülkelerinin bir araya gelmeleri hem bu benzer değerlerden kaynaklanmış hem de örgüt, bu normları olası dış tehditlerden korunmanın bir yolu olarak görmüş ve uluslararası platformlarda savunucusu olmuştur. ASEAN, diğer birçok organizasyon gibi yapısını Avrupa bütünleşmesinden modellemiştir. Ancak, bölgenin kendi kültürel özellik ve değerlerini de bu sürece dahil etmesiyle örgütün yerelin, bölgeselin ve küreselin birleşimi olan normatif bir aktör olarak faaliyet gösterdiği ileri sürülebilmektedir. Fikirsel ve normatif bölgeselleşme literatürüne katkı sağlamak amacıyla hazırlanan çalışma, bölgeselleşme araştırmalarının ekonomik ve güvenlikten farklı olarak üçüncü bir boyutuna dikkat çekmeyi hedeflemektedir. Bununla beraber her ne kadar son dönemlerde Avrupa dışı bölgeselleşme araştırmalarına yönelik artan bir ilgi gözlemlense de uluslararası ilişkilerin bölgesel analizlerinde Avrupa merkezlilik hala hakim konumda olmakta, diğer bölgelerin kendi yapı ve özelliklerinin göz ardı edilmesine neden olmaktadır. Araştırmanın birinci bölümünde bölgeselleşmenin fikirsel ve normatif boyutu çerçevesinde uluslararası ilişkiler literatüründeki eski, yeni ve karşılaştırmalı bölgeselleşme çalışmaları ile ekonomik, politik ve güvenlikten farklı olarak bölgelerin inşasında fikir ve normların etkisi ele alınacaktır. Bu bağlamda inşacı teori ve İngiliz Okulu’nun norm, ortak değer, kültür ve tarih temelli çalışmalarından yararlanılacaktır. İkinci bölümde tarihsel süreçte ASEAN incelenerek Güneydoğu Asya bölgesindeki bölgeselleşme çalışmalarına değinilecektir. Dekolonizasyon dönemi sonrası bölge ülkelerinin geliştirdikleri ilişkilerin siyasi, ekonomik ve güvenlik boyutlarının olduğu ortaya koyulacaktır. Son bölümde ise, ASEAN’ın önceki bölümde ele alınan başlıklardan farklı olarak organizasyonun temelinde ASEAN tarzı olarak adlandırılan fikirsel ve normatif bir bölgeselleşmesinin de bulunduğu açıklanacak, örgütün geliştirdiği norm ve kuralların bölge inşası ve uluslararası girişimlere etki ettiği sonucuna ulaşılacaktır.
Keywords : Norm, Fikirsel Bölgeselleşme, Güneydoğu Asya, ASEAN, Entegrasyon